Inleiding
Een klap of een ongeluk kan ervoor zorgen, dat er schade ontstaat aan één of meer tanden. De schade kan gering maar ook ernstig zijn.
Voor een leek is het niet altijd goed in te schatten hoe groot de schade is.
De stelregel luidt:
Neem altijd zo snel mogelijk contact op met de tandarts.
Uitgeslagen tand
Bij een uitgeslagen tand uit het blijvend gebit is het belangrijk, dat de tand weer zo snel mogelijk op zijn plaats staat. Wanneer dit binnen een uur gebeurt, zijn de vooruitzichten het gunstigst.
Een tand kan weer vastgroeien, maar mag tijdens het vervoer naar de tandarts niet uitdrogen. Plaats hem of terug in de kaak of, als dat niet lukt, bewaar de tand in speeksel (onder de tong) of in melk.
De tandarts zal de tand op de juiste plaats terugzetten en fixeren door de tand met behulp van een spalk te verbinden met de buurelementen.
Een losstaande tand
Het kan natuurlijk ook zijn dat een tand is verplaatst of los staat.
Ook dan zal de tand worden gespalkt.
Schade aan het glazuur
Ook wanneer er een stuk van de tand is afgebroken is het goed om naar de tandarts te gaan. Het afgebroken stuk kan niet worden teruggeplaatst en zal worden vervangen door een composiet-vulmateriaal.
De risico’s
Bij een uitgeslagen tand is de vaatzenuwstreng, die de pulpa verbindt met het lichaam, verscheurd en sterft de pulpa af. Er zal dus altijd een wortelkanaalbehandeling gedaan moeten worden.
Het grootste probleem bij een uit- of losgeslagen tand is het niet weer vastgroeien van de tand in het kaakbot. In zo’n geval is de tand dus verloren.
Bij een breuk van de tand is het grootste risico het afsterven en ontstoken raken van de pulpa. In de weken na het ongeval zal de tandarts de vitaliteit (levendheid) van de pulpa controleren met behulp van een koude test.
Indien de pulpa afsterft en niet tijdig wordt behandeld kan de tand blijvend grijs-blauw verkleuren.
Voorbeelden
Hieronder worden enkele behandelingen vervolgd.
Doordat de patiënten bij binnenkomst vaak wat overstuur zijn, is het niet altijd aardig om direct foto’s te maken. Van alle soorten ongevallen zijn dus nog niet direct voorbeelden beschikbaar.
Glazuur- en dentinebreuk
Tijdens het spelen in het speelkwartier kwam deze 10-jarige jongen ten val. Daarbij kwam hij met zijn tanden tegen een paaltje aan.
Nadat de ouders waren gewaarschuwd kwam hij naar de praktijk. De afgebroken stukjes waren helaas niet meer vindbaar.
De tanden stonden nog goed vast en patiënt had alleen pijn als er koude lucht op het blootliggend dentine kwam. Gelukkig waren de breuken niet zo diep dat de pulpa bloot was komen te liggen.
Met twee composiet opbouwen werden de tanden weer in hun oorspronkelijke vorm hersteld.
In de weken na het ongeval werd een aantal malen vastgesteld, dat de elementen nog vitaal reageerden.
In alle gevallen waren de testen positief.
Wortelbreuk
Een 9-jarige jongen was tijdens de gymnastiekles op school met het hoofd van een klasgenootje in aanraking gekomen.
Na thuiskomst uit school zochten de ouders contact met de tandarts.
Op de foto linksboven ziet u de situatie bij binnenkomst in de praktijk.
Op de röntgenfoto is te zien, dat de eerste snijtand links halverwege de wortel is gebroken. Karakteristiek daarbij is het ovaalvormige zwarte lijntje op de wortel.
Na het geven van verdoving werd de tand gespalkt men een stevige verbinding.
Er is daarvoor een dikke halfronde draad gebruikt, die met composiet aan de buitenzijde werd vastgeplakt. De spalk blijft ongeveer 8 weken zitten.
Opmerkingen en prognose
Dit is de situatie op dit moment.
Tussen het ongeval en het fixeren is meer dan twee uren verstreken. Dat is eigenlijk te lang. De prognose verslechtert daardoor wel enigszins.
Op dit moment valt niet te voorspellen of de tand vitaal (met een levende pulpa) zal blijven en zal vastgroeien of in het ergste geval verloren zal gaan.
Het is goed te zien dat de linker snijtand bij het vastzetten stevig naar binnen is teruggeduwd.
Hij staat wel 1 mm dieper dan op de beginfoto.
Enkele dagen later
In een eerste controle-afspraak is wederom een röntgenfoto gemaakt.
Daarop is het ovaalvormige lijntje in de wortel van de linkersnijtand niet meer te zien.
Dit duidt erop, dat het loszittende kroongedeelte van de tand goed is teruggeplaatst.
De tand reageerde verder positief bij een koude test.
Dit betekent dat de tand vooralsnog vitaal gebleven is.
Na 8 weken werd de spalk verwijderd.
Nog steeds reageerde de tand vitaal op alle testen.
Vier maanden later
Bij een reguliere halfjaarlijkse controle werd wederom een foto gemaakt. Het is duidelijk te zien, dat er nog steeds een breuk zichtbaar is in de wortel.
We moeten vaststellen, dat breuk in de tand in het geval van deze patiënt helaas niet is genezen.
De tand reageert echter nog steeds positief op de vitaliteitstesten.
In dit geval heeft het spalken van de tand niet het gewenste resultaat gehad. Uit onderzoek blijkt echter dat het wel kan en dat dit ook de daartoe geëigende methode is.
Uitgeslagen tand
Bij het skeeleren was deze 7-jarige jongen gevallen tegen een stoeprand. Daarbij was de rechter middelste voortand uit de mond geslagen.
Een voorbijganger vond de tand en waarschuwde de ouders.
De ouders kwamen direct naar de praktijk en hadden de tand bewaard in melk.
Er deed zich een bijzondere mogelijkheid voor. Omdat de patiënt nog
zo jong was, was de tand nog niet geheel afgevormd. De pulpa had nog
een grote opening aan de wortel.
Het bleek mogelijk om de pulpainhoud via die opening te verwijderen en
met amalgaam een afsluiting te maken.
Daarop werd de tand teruggeplaatst en gespalkt.
Na twee weken werd de spalk verwijderd en werd alsnog de pulpakamer geopend en gereinigd.
Vervolgens werd een pasta ingebracht om verdere genezing af te wachten.
Later zal het kanaal nog verder worden opgevuld.
De linker röntgenfoto werd gemaakt na het spalken en de rechter na het verwijderen van de spalk en het opvullen van het wortelkanaal.
Dit is niet een standaard-procedure. Doordat de patiënt in dit geval zo jong is deed de gelegenheid zich voor om direct buiten de mond een afsluiting van het wortelkanaal te maken. Meestal gebeurt dat in een gewone kanaalbehandeling.
De moeilijkheid bij elementen met een wijd open kanaal aan de wortelpunt is altijd om een goede afsluiting te krijgen.
Hopelijk is dat op deze manier beter gelukt en heeft de tand meer kans om te overleven.
De prognose voor een uitgeslagen tand is helaas wel, dat deze ondanks een goede genezing na ongeveer 15 jaar meestal toch alsnog verloren gaat.
